Historia chirurgicznego leczenia otyłości sięga już ponad 50 lat wstecz. Choć współczesna medycyna w dalszym ciągu nie zidentyfikowała konkretnych przyczyn i powodów rozwoju otyłości, istnieją pewne założenia i przypuszczenia, którymi kierują się specjaliści.
Jednym z nich jest fakt, że choroba pojawia się zwykle u osób z dodatnim bilansem energetycznym, jednak to w dalszym ciągu nie tłumaczy dlaczego tak naprawdę osoba chora spożywa nadmierne ilości pokarmu. Bezradność lekarzy kilka dekad temu i lekarzy dziś może przytłaczać – w końcu od zawsze powtarza się, że skuteczne leczenie to leczenie przyczyn, a nie wyłącznie objawów choroby.
Dopóki jednak nie uda się opracować skutecznych i zdrowych metod radzenia sobie z przyczynami otyłości, medycyna musi polegać na chirurgicznej redukcji masy ciała zwanej specjalistycznie bariatrią.
Początki bariatrii
Pierwsze próby opanowania problemu otyłości pojawiły się w medycynie w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. Wtedy to wiodącym pomysłem było wyłączanie pewnych elementów jelita, stosując różne warianty spajania jelita czczego z krętym lub bezpośrednio z jelitem grubym. Największym sukcesem w tej fazie rozwoju bariatrii było połączenie jelit opracowane przez Payne’a oraz DeWinda.
To dzięki ich pomysłowi możliwa była znacząca redukcja masy ciała chorej osoby. Co więcej, zabieg ten nie wymagał ponownej operacji przywracającej jelita do normalnego stanu w momencie osiągnięcia docelowej wagi. Niestety, tak inwazyjna operacja miała swoje wady. Skłoniła ona jednak naukowców do dopracowywania i udoskonalania wspomnianej metody, by ta stała się dla pacjentów bezpieczniejsza.
Wdrażane w latach 60. metody operacyjnej walki z otyłością były kolejnym ograniczeniem dla chorego. Dzięki zredukowaniu diety, ograniczeniu trawienia i wchłaniania oraz wycięciu fragmentów żołądka, pacjent nie miał możliwości dalszego przybierania na wadze. Niestety, aby operacje na żołądku zakończyły się sukcesem potrzeba było wielu lat prób i porażek.
Różnorodne metody dzielenia żołądka, wycinania jego fragmentów czy nadawania mu odpowiedniego kształtu sprawiły, że w połowie lat 80. powszechne stało się stosowanie opasek z możliwością regulowania stopnia restrykcji żołądka. Nie ona jednak przeszła do historii. Metodą, która jest stosowana (po wielu modyfikacjach) po dziś dzień jest opracowana również w latach 80. tzw. resekcja rękawowa żołądka, z angielskiego znana jako sleeve gastrectomy.
Lata 90. i technika laparoskopowa
Wprowadzenie do chirurgii bariatrycznej techniki laparoskopowej okazało się być przełomowym momentem w chirurgicznym leczeniu otyłości. Polegająca na wykorzystywaniu mikroskopijnych narzędzi i kamer metoda pozwala na wykonywanie rozległych operacji przy jednoczesnym minimalizowaniu inwazyjności zabiegu. Początkowo laparoskopię wykorzystywano wyłącznie do operacji na żołądku, jednak po udowodnieniu jej wysokiej skuteczności, laparoskop wprowadzono również do operacji wyłączających.
Źródło fotografii: KCM Clinic – operacja zmniejszania żołądka
Mała inwazyjność zabiegu dzięki wykorzystaniu laparoskopii pozwoliła na połączenie różnych metod operacyjnych u osób narażonych możliwością wystąpienia powikłań. I tak, po początkowym etapie jakim było rękawowe wycięcie żołądka, możliwe było wykonywanie już po kilku miesiącach dodatkowego wyłączenia żołądkowego lub przełączenia dwunastniczego. Oczywiście sytuacje takie miały miejsce wyłącznie w chwili, gdy dodatkowy zabieg był koniecznością.
Obserwacja chorych i niezwykłe odkrycie
Wykorzystywanie mało inwazyjnej techniki laparoskopowej pozwoliło na udoskonalenie rękawowego wycięcia żołądka. Naukowcy i lekarze obserwujący chorych poddanych rękawowemu wycięciu żołądka szybko zauważyli, że operacja ta ma korzystny wpływ na stopień redukcji masy ogólnej ciała. Odkrycie to stało się początkiem dla badań nad zabiegiem. Te z kolei wykazały, że rękawowe wycięcie żołądka nie tylko mechanicznie ogranicza możliwości wchłaniania pokarmów, ale także inicjuje zmiany w gospodarce hormonalnej chorego.
Regulacja hormonów odpowiedzialnych za spożycie pokarmów pozwala na skuteczną walkę z otyłością. Dziś badania w dziedzinie chirurgii bariatrycznej skupiają się na udoskonalaniu procedury zabiegu, ograniczaniu jego inwazyjności i wykorzystywaniu naturalnych otworów ciała w celu zmniejszenia konieczności nacięć powłok brzucha. Nie brakuje również badaczy zajmujących się opracowywaniem farmakologicznych metod leczenia otyłości, które będą opierały się na neurohormonalnych mechanizmach regulujących spożycie pokarmów i nie będą szkodliwą dla zdrowia substancją spalającą tłuszcz. Bariatria to nieustannie rozwijająca się gałąź medycyny, która jest niewątpliwie jedną z istotniejszych w kontekście współczesnych problemów zdrowotnych.